Waterkwaliteitspecialisten, toxicologen, onderzoekers, data-scientists, AI-experts, studenten. Ze kwamen van drinkwaterbedrijven, universiteiten, start-ups, waterschappen en kennisinstituten om mee te doen aan de hackathon in Utrecht, georganiseerd door de Nationale Politie, de Inspectie Leefomgeving en Transport.
De deelnemers werkten aan tien tafels aan verschillende doelen. Met als overkoepelend doel een werkwijze maken die de opsporing van watervervuiling en de handhaving makkelijker maakt. “We keken naar de toxische druk, een maatstaf van het RIVM over de ernst van de vervuiling,” legt Amir Niknam uit, adviseur innovatie bij de politie en een van de initiatiefnemers. “Als deze druk ergens te hoog is en er zitten stoffen in het water die er niet mogen zijn, hoe vind je dan de bron van die lozing, het bedrijf in kwestie en welke acties moet je vervolgens ondernemen, wie zijn de verantwoordelijke rechtspersonen?”
Als er ergens sprake is van een overschrijding van normen op het gebied van de waterkwaliteit of van een overtreding dan zou er zoveel mogelijk automatisch een melding moeten komen met daaraan actie gekoppeld, vindt Niknam. Zodat de vervuiling gestopt kan worden en er eventuele sancties volgen. In plaats van dat metingen zoals nu steekproefsgewijs gebeuren en elke keer per geval een speurtocht op touw gezet moet worden naar de bron van de vervuiling. “We hebben gekeken naar data-science technieken om hierbij te helpen,” zegt hij. Het is volgens hem goed te weten welke partijen de grootste vervuilers zijn. “De handhavende partijen, zoals de politie, waterbeheerders, Inspectie Leefomgeving en Transport, hebben het behoorlijk druk. Als je keuzes moet maken, wil je weten waar je moet beginnen.”
Rol voor de politie
De meeste mensen zullen bij de politie niet zo snel aan waterkwaliteit denken, begrijpt Niknam. “Dat beeld zou ik graag veranderen.” Samen met een informele groep collega’s begon hij zich vanaf 2017 bezig te houden met het onderwerp duurzaamheid. “We vonden dat wij daar als politie ook een rol in zouden moeten spelen. Er zijn namelijk enorm veel slachtoffers van milieucriminaliteit en vervuiling, maar die zijn vaak onzichtbaar.” Hij raakte steeds meer geïnteresseerd in dit thema door verschillende onderzoeken: bijvoorbeeld dat er volgens het Longfonds in Nederland maar liefst 33 doden per dag vallen door luchtvervuiling. “Ik voel een plicht naar de toekomst om dit soort onrecht te bestrijden.”
“De klimaatcrisis is wat mij betreft de grootste veiligheidscrisis van deze eeuw,” zegt Niknam, die ook bij de demonstraties van Extinction Rebellion tegen fossiele subsidies op de A12 is. Niet om demonstranten te arresteren, maar als sympathisant. Niet al zijn collega’s staan daarachter, maar inmiddels beschouwt de politie milieuveiligheid, naast diversiteit en inclusie en de digitale transformatie, wel als een van de grote transformatieopgaven, vertelt hij. “Dit staat nu zwart op wit in beleidsdocumenten. Ook op dit thema kunnen we als politie zorgen voor veiligheid. Zeker als er strafrechtelijke normen worden overschreden.”
Je laten verrassen
De politie had al goede ervaringen met hackathons: het bijeenbrengen van verschillende partijen om samen te werken aan een concreet onderwerp. Mensenhandel en voortvluchtigen bijvoorbeeld. “Het geeft veel energie, blijkt effectief,” zegt Niknam. “Bij complexe onderwerpen werkt het goed om hele slimme mensen bij elkaar te zetten en je te laten verrassen door het resultaat.”
Het idee was om dit keer wat te gaan doen om met klimaat- of milieuveiligheid. Na gesprekken met allerlei partijen, waaronder het Openbaar Ministerie, ontstond het idee om de focus op waterkwaliteit te leggen. “De waterkwaliteit in Nederland staat onder druk,” begreep Niknam, die zich in zijn functie met veel verschillende onderwerpen bezighoudt. “Het is een belangrijk thema de komende jaren. Omdat we aan wetgeving moeten voldoen en vanwege de vervuiling die aan de hand is.”
Amir Niknam, adviseur innovatie bij de Nationale Politie (Foto: Eelkje Colmjon, Eelk.nl)
Op de LinkedIn-uitnodiging voor de hackathon schreef de politie: ‘We zetten onze bevoegdheden in om mensen en bedrijven aan te pakken die een veilige en gezonde toekomst in gevaar brengen. Zoals het aanpakken van watervervuiling, waarmee we niet alleen criminelen aanpakken, maar ook de natuur beschermen. Met de aanpak van milieucriminaliteit dienen wij de duurzame samenleving.’
Online platform
De hackathon was een succes, blikt Niknam terug. “Vanwege de goede ideeën die naar boven kwamen, de contacten die gelegd zijn en zelfs een aantal aanwijzingen van strafbare feiten die we aantroffen.” De deelnemers werkten de hele dag keihard, vertelt hij ook. “Ik denk dat er weinig mensen waren omdat het moest van de baas.” Voor een beetje ontspanning tussendoor – zo was er een tafeltennistafel en een racespel neergezet – had niemand tijd.
Vier deelnemers kwamen van het bedrijf Future Facts Conclusion. Nadien zetten ze de bevindingen in een online platform: een kaart van Nederland met de toxische druk per locatie. Dit bleek niet zo makkelijk omdat er heel veel data zijn, bepaalde data juist ontbreken, niet structureel verzameld of opgeslagen zijn en ook niet op elkaar aansluiten. Niknam hoopt dat dit platform (de code is voor iedereen toegankelijk op GIT[1]) nog verder doorontwikkeld gaat worden en ook openbaar beschikbaar komt. “Zodat we gewoon makkelijk kunnen zien wat de stand van zaken is, waar schadelijke lozingen mogelijk vandaan komen en wat er moet gebeuren. Dat lijkt me niet te veel gevraagd.”
De vinger opsteken
Voor veel partijen in de waterwereld kwam de hackathon als geroepen. Helemaal vanwege het gewicht dat de politie meebracht. Niknam en zijn collega’s, ongeveer tien mensen, organiseerden de hackathon in hun vrije tijd en er staat vanuit de politie geen vervolg op de planning.
Hij hoopt wel dat er een partij, een overheidsinstantie, de vinger opsteekt om verder te gaan met het thema waterkwaliteit. “Iemand die de kar gaat trekken, natuurlijk in samenwerking met andere organisaties en bedrijven. Die noodzaak wordt wel gevoeld.” Tijd en geld zijn volgens hem niet het probleem. “Zeker niet omdat dit op de lange termijn tijd en geld bespaart. Visie is belangrijker.”
Samenwerkingstools
Wat moet er dan gebeuren volgens Niknam? “Net als bij veel andere onderwerpen zie ik dat er ontzettend veel mensen hier hun best voor doen,” zegt hij. “Maar dat het moeilijk is om grote stappen te zetten. En dat komt omdat bepaalde basisrandvoorwaarden ontbreken.” Als voorbeeld noemt hij het feit dat er nog niet een centrale plek is waarin netjes up-to-date alle lozingsvergunningen staan. “Ik ben blij dat daar nu wel aan gewerkt wordt.”
Ook noemt hij het feit dat er zoveel organisaties zijn die zich bezighouden met water: de rijksoverheid, provincies, gemeenten, waterschappen, omgevingsdiensten, drinkwaterbedrijven, kennisinstituten, enzovoort. “Het landschap is heel erg gefragmenteerd. Ik mis samenwerkingstools zodat we data kunnen uitwisselen en beter kunnen communiceren.” Hij denkt aan een gemeenschappelijke architectuurplaat en afgesproken standaarden, waardoor data van verschillende partijen op elkaar afgestemd kunnen worden, bijvoorbeeld over vergunningen. Op die manier kan elke organisatie de eigen systemen blijven gebruiken en hoeven gegevens niet dubbel ingevoerd te worden.
Poldermodel moderniseren
Bovendien haalt de manier waarop we nu georganiseerd zijn niet het beste naar boven, vindt Niknam: “Het werkt soms zelfs belemmerd: veel mensen zijn volgepland, de inboxen zijn vol, er staan veel vergaderingen gepland, er is een information overload. Dat remt de creativiteit.”
Maar hoe kunnen we dat dan veranderen? “Ik denk dat het tijd is om ons poldermodel waar we zo goed in zijn te moderniseren,” reageert hij. “Opnieuw naar de tekentafel en nadenken over hoe samenwerking eruit moet komen te zien. Hoe gaan we elkaar versterken?” Een dag in de week daaraan werken, suggereert hij alvast. En een gezamenlijk platform opzetten voor het onderwerp waterkwaliteit, waar je gewoon terecht kunt met vragen, ook al werk je bij verschillende organisaties en in andere delen van Nederland.
De hackathon was denkt hij een goed begin. “Van het talent daar viel mijn mond wel een beetje open. We hebben nogal wat slimme mensen rondlopen die slimme dingen doen. Alleen nog niet samen, daar moet dus in geïnvesteerd worden.”
[1] https://github.com/FutureFacts/politie-watervervuilers
Tekst: Thessa Lageman, Onder Woorden
Dit interview is gepubliceerd in het RIWA Jaarrapport 2024 De Maas
