De Schone Maaswaterketen (SMWK) werkt aan het verbeteren van de kwaliteit van het water in de Maas. “Het is hard nodig om de waterkwaliteit te verbeteren,” zegt Aisha Maeda. “Daarvoor moeten de schadelijke lozingen omlaag.” Ze was twee jaar projectcoördinator bij dit samenwerkingsverband vanuit RIWA-Maas en als onderdeel van het Nationaal Watertraineeship.
Hotspotanalyse
Tijdens haar traineeship was Maeda nauw betrokken bij een onderzoek naar hotspots van industriële stoffen. Bedrijven lozen op het riool, op rivieren en beken die naar de Maas stromen en op de Maas zelf. Van welk bedrijf of welke bedrijven een specifieke stof afkomstig is, is vaak niet duidelijk, legt ze uit. “Niet alle stoffen staan in de vergunningen. Je hebt kleinere bedrijven die helemaal geen vergunning hebben. En de lozingen van bedrijfsactiviteiten op het riool zijn niet goed in beeld.”
De SMWK wil meer inzicht in de bronnen van de verontreinigingen. Met behulp van de website bedrijvenopdekaart.nl waar informatie van de Kamer van Koophandel is ontsloten, hebben de partners afgelopen jaar in kaart gebracht welke bedrijven zich allemaal rond de Maas bevinden. Die bedrijfsgegevens werden vervolgens gelinkt aan de ZZS-database van het RIVM. Maeda licht toe: “We hebben een link gelegd tussen de geografische spreiding van bedrijfsactiviteiten en de zuiveringsgebieden van de waterschappen. Dit is gekoppeld aan de informatie over de verwachte Zeer Zorgwekkende Stoffen per bedrijfsactiviteit. Die inzichten geven een beter beeld van de stoffen die we kunnen verwachten.”
Deze hotspotanalyse helpt daarnaast bij de duiding van meetresultaten. Maeda: “Een meetresultaat geeft bijvoorbeeld aan dat er een hoge concentratie van een bepaalde stof is op een bepaalde locatie. Dan kun je met de hotspotanalyse vinden welke bedrijfsactiviteiten, locaties en zuiveringskringen we nader kunnen onderzoeken om de herkomst van de stof te achterhalen. Met die informatie kan je in gesprek met bedrijven of brancheorganisaties.” De SMWK wil de komende jaren nog beter zicht krijgen op de aard, omvang en herkomst van organische microverontreinigingen en de impact daarvan op mensen, dieren en het milieu.
Aisha Maeda, voormalig water trainee bij RIWA-Maas (Foto: Maarten de Penning)
Samenwerking met bedrijven
Samen met andere trainees van het Nationaal Watertraineeship heeft Maeda zich daarnaast ingezet om bedrijven te betrekken bij de Schone Maaswaterketen. “We hebben gekeken wat bedrijven hiervan vinden en hoe ze zouden kunnen samenwerken met de partners van de SMWK.” Er zijn inderdaad bedrijven die hiervoor open staan, vertelt ze.
De SMWK biedt deze bedrijven aan het afvalwater met de laatste onderzoekstechnieken te analyseren en met expertise van het lab van de partnerorganisaties te duiden welke schadelijke stoffen zich mogelijk in het afvalwater zitten. Het bedrijf kan vervolgens beter opletten wat in het productieproces gebruikt en uiteindelijk aan afvalwater geloosd wordt. “Deze bedrijven willen de maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen,” zegt Maeda. “Ze hebben zelf goede meettechnieken en labs, maar focussen op specifieke stoffen. De SMWK nodigt ze uit om innovatieve meetmethoden te testen en samen naar de resultaten te kijken voor een compleet beeld.”
Basismeetnet
De Schone Maaswaterketen bracht in 2023 verder de 30 meetpunten van de drinkwaterbedrijven en waterschappen in de Maas samen in het zogenaamde Basismeetnet. Hierin meet de SMWK verschillende stoffen om de waterkwaliteit te monitoren.
Maeda vertelt over de innovatieve meetmethoden, waardoor de onderzoekers potentieel schadelijke stoffen kunnen identificeren die eerder onopgemerkt bleven. “Eerst keken de partners vooral naar hun eigen stukje rivier en naar de stoffen die zij belangrijk vinden. Nu krijgen ze het complete beeld. Meer informatie helpt het Maaswater beter te beschermen. Deze samenwerking voorkomt daarnaast dubbele metingen.”
Vijf landen
Het verbeteren van de samenwerking met de buurlanden – het Maasstroomgebied beslaat vijf landen – staat ook op de agenda van de SMWK. Afgelopen jaar was de SMWK medeorganisator van het jaarlijkse internationale Maas-symposium, dat Deltares en de Universiteit van Luik al jaren organiseren. “Normaal gesproken gaat het over hydrologie en kwantiteit,” vertelt Maeda. “Wij hebben praktijkgerichte parallelsessies georganiseerd over de kwaliteit van het Maaswater.” Zo kwamen er vragen aan bod als: welke vergunningen zijn er in België en Nederland en waar zijn ze te vinden? Welke rekenmodellen van verontreinigingen in het water bestaan er en over welke data beschikken we?
Vindt Maeda dat de SMWK op de goede weg is: verwacht ze dat het Maaswater daadwerkelijk schoner gaat worden? “We zijn steeds meer kennis aan het vergaren,” reageert ze. “Over de vergunningen bijvoorbeeld. En we hebben dus een hotspotanalyse gedaan. Ondertussen vinden metingen plaats. Kortom, we zetten allemaal goede stappen om uiteindelijk tot het doel, de reductie, te komen.”
Begrip voor elkaar
De Schone Maaswaterketen zorgt ervoor dat de partners elkaar beter weten te vinden en makkelijker met elkaar samenwerken, benadrukt Maeda. “Door samen te komen zijn de partners elkaar beter gaan begrijpen. Ze hebben allemaal belang bij een schonere Maas, maar leggen een andere focus en hebben net andere belangen,” legt ze uit.
De SMWK wil ook het proces van vergunningverlening, toezicht en handhaving verbeteren. Hiervoor komen sinds eind 2022 de vergunningverleners van de verschillende waterschappen en Rijkswaterstaat vier keer per jaar samen. Daarnaast sluiten soms vertegenwoordigers van drinkwaterbedrijven aan. We bespreken casestudies en bijvoorbeeld moeilijkheden bij de vergunningverlening.
Dat is een interessante wisselwerking, heeft Maeda gemerkt. Want zo kan de vergunningverlening het drinkwaterbelang meenemen en kunnen de drinkwaterbedrijven het perspectief van vergunningsverleners beter begrijpen, zo nodig vragen stellen over de vergunning en het effect op de waterkwaliteit. “Zo krijg je een wisselwerking in plaats van dat je tegenover elkaar staat. Als je begrip hebt voor elkaars standpunt, kan je een beter gesprek voeren en efficiënter samenwerken.”
Tekst: Thessa Lageman, Onder Woorden
Dit interview is gepubliceerd in het RIWA Jaarrapport 2023 De Maas
